Բնագիտություն

Աշխարհի ամենամեծ քաղաքը

Չինաստանի Գուանդուն նահանգում պատրաստվում են ստեղծել աշխարհի ամենամեծ քաղաքը` 42 մլն բնակչությամբ: Այն շուրջ 26 անգամ անգամ ավելի մեծ կլինի, քան Լոնդոնն ու իր արվարձանները և կստեղծվի 9 քաղաքների միացման շնորհիվ: Ինչպես գրում է Daily Telegraph-ը, այդ քաղաքին բաժին կընկնի Չինաստանի ՀՆԱ-ի շուրջ 10 տոկոսը: Քաղաքների միացման գործընթացը կտևի շուրջ 6 տարի: Այնտեղ կկառուցի նաև արագընթաց երկաթգիծ, որպեսզի հնարավոր լինի քաղաքի մի ծայրից մյուսը հասնել 1 ժամվա ընթացքում:

Աշխարհի ամենափոքր քաղաքը

Աշխարհի ամենափոքր քաղաքը Խորվաթիայի Խում քաղաքն է:

Այս քաղաքում ապրում է մոտավորապես 17 մարդ: Քաղաքն ունի միայ 1 խանութ, 1 մեծ և 1 փոքր եկեղեցի,  1 մառան, 1 ավտոբուսի ուղղություն, 2 փողոց, 13 տուն և գերեզմանատուն: 

Աշխարհի ամենափաքր տունը

Տնակը նաև հարմարավետ է ապրելու համար: Այնտեղ կա տեղադրված ցնցուղ, խոհանոց՝ սառնարանի հետ միասին, վերնահարկ, որտեղ գտնվում է ննջասենյակը: 
 

Աշխարհի ամենամեծ ծառը

 

Աշխարհի ամենամեծ ծառը` Գեներալ Շերմանի ծառն է (General Sherman), որը գտնվում է ԱՄՆ-ի Սեկվոյա ազգային պարկում, Սիերա Նեվադա սարերում (Sierra Nevada, California):

Հսկայական ծառի բարձրությունը կազմում է 83 մետր, բնի պտույտի երկարությունը կազմում է 24 մետր, իսկ պսակի պտույտի երկարությունը 33 մետր:Ամեն տարի այնտեղ են գնում հազարավոր զբոսաշրջիկներ, որպեսզի տեսնեն այդ  ծառը:  Այս բույսը իր անունն է կրում ի պատիվ քաղաքացիական պատերազմի հերոս գեներալ Ուիլյամ Շերմանի (William Sherman): 

Երկար ժամանակ համարվում էր, որ ծառը երեք հազար տարեկան է, բայց վերջին ուսումնասիրությունները ցույց տվեցին նրա ճշգրիտ տարիքը` ուղիղ երկու հազար տարի է:

Սնկերի մասին

Սնկեր, ստորակարգ կորիզավոր (էուկարիոտ) օրգանիզմների առանձին թագավորություն են։ Զուգակցում են ինչպես բույսերի՝ անշարժություն, գագաթնային աճ, բջջապատի առկայություն, այնպես էլ կենդանիների՝ տարասուն նյութափոխանակություն, խիտինի առկայություն, միզանյութի առաջացում և այլ հատկանիշներ։Տարբերում են սնկերի 3 բաժին՝ իսկական սնկեր, օոմիցետներ ևլորձնասնկեր, իսկական սնկերի 5 դաս՝ խիտրիդիոմիցետներ, էնտոմիցետներ, ասկոմիցետներ, բազիդիոմիցետներ և անկատար սնկեր։ Հայտնի է սնկերի ավելի քան 100 հզ. տեսակ՝ տարածված առավելապես Եվրոպայում և Հյուսիսային Ամերիկայում, ՀՀ-ում՝ մոտ 4200 տեսակ։ Ըստ վեգետատիվ մարմնի կառուցվածքի՝ տարբերում են ստորակարգ (մերկ պլազմային զանգվածի՝ ռիզոմիցելիումի ոչ բջջային կառուցվածք ունեցող սնկամարմնի ձևով) և բարձրակարգ (բջջային միցելիում) սնկեր։ Տարբերում են վայրի սնկերի 3 խումբ՝ խողովակավոր (սպիտակ սունկ, կեչասունկ, կաղամախասունկ, յուղասունկ, մամռասունկ), թիթեղավոր (շեկլիկ, աղվեսասունկ, խոնավասունկ, կոճղասունկ, շամպինյոն, ալիքասունկ, կաթնասունկ, ցլասունկ), պարկավոր (մորխ, ոլորքագլուխ, գետնասունկ)։

Լոլիկի մասին

Լոլիկի առողջարար հատկություններն ընդգրկում են լավ տեսողությունը, աղիների առողջությունը, նորմալ ճնշումը, շաքարախտի բուժումը, մաշկային խնդիրներից ազատվելը և միզուղիների ինֆեկցիաների դեմ պայքարելը: 

Լոլիկը, որը համարվում է և՛ միրգ, և՛ բանջարեղեն, աշխարհի բոլոր խոհանոցների անբաժանելի մասն է կազմում: Այն պարունակում է մեծ քանակությամբ հակաօքսիդանտներ, որոնք պայքարում են քաղցկեղի տարբեր տեսակների դեմ: Լոլիկը հարուստ է վիտամիններով և հանքանյութերով, ունի պաշտպանական մեխանիզմ սրտանոթային հիվանդությունների դեմ:

Հակաօքսիդանտների մեծ աղբյուր

Լոլիկը պարունակում է լիկոպին հակաօքսիդանտը, որը ոչնչացնում է քաղցկեղի առաջացմանը նպաստող ազատ ռադիկալները: Հետազոտությունները պարզել են, որ լիկոպինը պայքարում է շագանակագեղձի, ուղիղ աղիի, ստամոքսի, արգանդի վզիկի, կոկորդի, կերակրափողի քաղցկեղի դեմ: Ըստ Հարվարդի համալսարանի հետազոտությունների՝ այս հակաօքսիդանտը պաշտպանում է նաև կրծքի և բերանի քաղցկեղից:

Վիտամինների և հանքանյութերի աղբյուր

Մեկ լոլիկը պարունակում է 40% վիտամին C, որը բնական հակաօքսիդանտ է և պայքարում է քաղցկեղածին ազատ ռադիկալների դեմ: Լոլիկը պարունակում է նաև վիտամին A, կալիում և երկաթ: Կալիումը շատ կարևոր հանքանյութ է, որն ապահովում է նյարդային համակարգի առողջությունը, իսկ երկաթը կարևոր է արյան նորմալ շրջանառության համար: Լոլիկի մեջ առկա վիտամին K-ն արյունահոսությունների ժամանակ նպաստում է արյան արագ մակարդվելուն:

Բարելավում է տեսողությունը

Առողջ աչքերի համար շատ կարևոր է օրգանիզմում վիտամին A-ի առկայությունը: Լոլիկը պարունակում է մեծ քանակությամբ վիտամին A, որը բարելավում է տեսողությունը, կանխում է հավկուրությունը և մակուլադեգեներացիան:

Աղիների առողջություն

Լոլիկն ապահովում է մարսողական համակարգի առողջությունը` կանխելով փորկապությունը և աղիների թուլությունը: Այն նաև հեռու է պահում դեղնախտից և հեռացնում է տոքսինները մեր օրգանիզմից:

Տագդեղի մասին

Տաքդեղը (ծիծակ, պղպեղ, բիբար) մորմազգիների ընտանիքի բազմամյա (մշակության մեջ՝ միամյա) բանջարաբույս է: Վայրի տաքդեղը հանդիպում է Ամերիկայի արևադարձային շրջաններում:

Մշակության մեջ հայտնի է 4 տեսակ՝ պերուական, կոլումբիական, թավոտ, մեքսիկական կամ պատիճավոր: Վերջինս առավել տարածված է. այս տեսակին են պատկանում տաքդեղի բոլոր՝ ինչպես կծու, այնպես էլ բանջարային խոշորապտուղ քաղցր սորտերը:

ՀՀ-ում մշակվում է 1 տեսակ՝ պատիճավոր տաքդեղը կամ դարապղպեղը՝ Արարատի, Արմավիրի, Արագածոտնի, մասամբ՝ Կոտայքի մարզերում:

Ցողունը (բարձրությունը՝ 25–85 սմ) կանգուն է (երբեմն՝ կիսականգուն): Տերևները պարզ են, մեկական, ձվաձև կամ նշտարաձև՝ մուգ կանաչից մինչև բաց կանաչ: Ծաղիկները երկսեռ են, խոշոր, մեկական կամ փնջերով, սպիտակ կամ կանաչավուն, երբեմն՝ մանուշակագույն երանգով: Ծաղկում է հուլիս-օգոստոսին: Պտուղը 2–3-բնանի, բազմասերմ, կեղծ, սնամեջ հատապտուղ է, տեխնիկական հասունացման շրջանում՝ կանաչ, լրիվ հասունացման շրջանում՝ կարմիր, նարնջագույն, դեղին, դարչնագույն, տարբեր ձևերի և մեծության: Սերմերը տափակ են, բաց դեղնավուն: Կան կծու, քաղցր, մանր, խոշորապտուղ, միջահաս և ուշահաս սորտեր: 

Տաքդեղը պարունակում է շաքարներ, սպիտակուցներ, C, B₁, B₂, P վիտամիններ, կարոտին (A - նախավիտամին): Կծվությունը պայմանավորված է կապսացին նյութի (բարձրացնում է արյան ճնշումը) առկայությամբ:

Օգտագործվում է թարմ, եփած, խորոված, թթու դրած, պահածոների արտադրության մեջ և այլն: Տաքդեղը խոնավասեր է, հողի նկատմամբ՝ պահանջկոտ: ՀՀ-ում շրջանացված են՝ Բուլղարական 70, Փղի կնճիթ, Կայենսկի, Մոլդավիայի նվեր, Անի, Նուշ, Հայկական կլոր, Նորք և այլ սորտեր:

Վարունգի մասին

Վարունգը շատ դրական ազդեցություն է թողնում առողջության վրա հատկապես ամռան ամիսներին, քանի որ այն պարունակում է ջուր և սննդարար նյութեր, որոնք կարևոր են առողջ մարմին ունենալու համար: Վարունգը պարունակում է վիտամիններ A, C, ֆոլիաթթու, մանրաթել, մագնեզիում, կալիում, սիլիցիում: Սիլիցիումն ամրացնում է  մեր հյուսվածքները: Վարունգը բուժում է տարբեր մաշկային խնդիրները, աչքերի տակի այտուցները և արևայրուքը: Այս հիանալի բանջարեղենը պարունակում է նաև կոֆեինաթթու և ասկորբինային թթու, որոնք կանխում են օրգանիզմի ջրազրկումը, և հենց այս պատճառով էլ վարունգն օգտագործվում է այրվածքների և դերմատիտի դեպքում: Վարունգը հայտնաբերվել է Հնդկաստանում 10.000 տարի առաջ և այնտեղից տարածվել է աշխարհով մեկ: Եգիպտոսի, Հունաստանի և Հռոմի հին քաղաքակրթություններում վարունգն օգտագործել են ոչ միայն՝ որպես բանջարեղեն, այլև՝ որպես մաշկի համար հիանալի թերապևտիկ միջոց: Հայտնի է, որ Լյուդովիկոս XIV-ը շատ էր սիրում այս բանջարեղենը, և նրա հրամանով ջերմոցներում աճեցնում էին վարունգ, որպեսզի նա կլոր տարին կարողանար ճաշակել այն: Առաջին գաղթականներն են վարունգը տեղափոխել  Միացյալ Նահանգներ: Վարունգը կանխում է օրգանիզմի թթվայնությունը, բարձրացնում է  մաշկի տոնուսը, կարգավորում է արյան pH-ի մակարդակը, արյան ճնշումը, հյուսվածքների նորմալ աշխատանքը, ամռան ընթացքում կարգավորում է մարմնի ջերմաստիճանը: Վարունգը միզամուղ միջոց է. կանխում է երիկամային քարերի առաջացումը: Այս բանջարեղենը հակազդում է միզաթթվին և  կանխում է բորբոքային պրոցեսները հոդերում, ասթման և աղիների խնդիրները: Այն դրական ազդեցություն է թողնում մազերի աճի վրա և օգտագործվում է որպես բնական դեղամիջոց՝ փսորիազը, էկզեման և բշտիկները բուժելու համար: 

Բակտերյաներ

Բակտերիաները կազմում են նախակորիզավորների (պրոկարիոտ) թագավորությունը: Նրանք երկրագնդի հնագույն «բնակիչներն» են. ծագել են մոտ 3 մլրդ տարի առաջ: Բակտերիաներին (հունարեն բակտերիա – ձողիկ) անվանում են նաև մանրէներ: Տարածված են ամենուր՝ հողում, ջրում, օդում, մարդկանց, կենդանիների և բույսերի օրգանիզմներում: Դրանց մեծամասնությունը միակորիզ, մանրագույն, պարզ կառուցվածքով, անզեն աչքով անտեսանելի օրգանիզմներ են:

Բակտերիաների հիմնական կառուցվածքային տարրերն են բջջաթաղանթը, բջջապլազման և նուկլեոիդը: Որոշ ցուպիկաձև բակտերիաներ ցուպիկի ներսում առաջացնում են սպորներ և կոչվում են բացիլներ: Սպորները ձևավորվում են անբարենպաստ պայմաններում (սննդարար նյութերի բացակայություն, միջավայրի բաղադրության ու ջերմաստիճանի փոփոխություն և այլն), ինչը տեսակի պահպանումն ապահովող մեխանիզմ է: Բարենպաստ պայմաններում սպորներն աճում են` առաջացնելով վեգետատիվ բջիջներ: 

Բակտերիաներին հատուկ են ակտիվ և պասսիվ շարժումները: Շատ բակտերիաներ կարող են շարժվել թարթիչների, մտրակիկների և շարժումն ապահովող այլ հարմարանքների օգնությամբ: Բջջի մակերևույթի վրա լինում են 1-ից մինչև մի քանի տասնյակ մտրակիկներ: 

Թթվածնի կարիք ունեցող շարժուն բակտերիաները (օրնակ՝ խոլերայի վիբրիոնը) շարժվում են դեպի միջավայրի թթվածնաշատ տեղեր: 

Քիմիական կազմությամբ բակտերիաները նման են օրգանիզմի մյուս բջիջներին: Նրանց բջիջը պարունակում է ջուր (70–85 %), նուկլեինաթթուներ, սպիտակուցներ, բազմաշաքարներ, ճարպանյութեր, ամինաթթուներ, անօրգանական աղեր և այլն: